Hardware

Deze pagina gaat alleen over computer hardware. Een van de woorden in de term RSI is 'repetitive'. Om RSI te vermijden, of op zijn minst niet te verergeren, is het van belang om bij het invoeren van gegevens in de computer zoveel mogelijk verschillende bewegingen en dus hulpmiddelen te gebruiken. De Y-muis kan daarbij helpen.

Op het gebied van muizen gaat mijn voorkeur uit naar een grote trackball, zoals de Easyball. Voetpedalen zijn voor mij essentieel om nog een beetje uit de voeten te kunnen op de PC. De voetmuis (ook een soort voetpedaal) raad ik overigens sterk af.

• Microsoft EasyBall
• Voetpedalen
• Muis besturen met je hoofd (of ring om vinger)
• Toetsenbord joystick (voor pijltjestoetsen)
• NoHands Mouse (voetmuis)
• Y-muis (2 muisachtigen tegelijk gebruiken)
• Touchpad
• Monstermuis
• Verticale muis
• Bijzondere toetsenborden

---

Microsoft EasyBall

Dit is een trackball bedoeld voor kinderen van 4 a 6 jaar. Doordat de bal een formaat heeft ergens tussen een sinaasappel en grapefruit in, is er minder fijne motoriek nodig om hem te bedienen. Nadeel is dat er maar 1 klik-knop is, rechtsklikken is dus niet mogelijk.

Ik vermoed dat de EasyBall niet meer te koop is, maar misschien is ie tweedehands nog ergens te krijgen. De nieuwprijs was rond 1998 ongeveer 100 gulden. Een trackball die veel op de EasyBall lijkt is de BIGtrack kiddsball (heeft 2 knoppen). Hij is o.a. te koop bij Kompagne. De prijs is een kleine 100 Euro (sept. 2005), maar Kompagne berekende mij in 2002 ook nog meer dan 40 Euro "verstrekkingskosten" (wat is dat, waarom zo hoog?). Het totaal kwam daardoor uit op 136 Euro (okt. 2002). Overigens is de doorsnede van de Kiddsball bal 6 cm (voor de telefoon zei men 9 cm), die van de Easyball 10 cm!

Naar het begin van de pagina

---

Voetpedalen

Een hele mooie manier om je armen te ontlasten is het inschakelen van je voeten. Bepaalde toetsen gebruik je heel vaak, zoals Enter, Tab, PgDn (Page Down), etc. M.b.v. programmeerbare voetpedalen kan je aan de meestgebruikte toetsen en soms ook muis-acties een pedaal toewijzen.

Een aantal jaren heb ik met redelijke tevredenheid gebruik gemaakt van een set van 3 pedalen van Bilbo. De laatste keer dat ik keek leverden ze helaas niet meer aan particulieren. Overigens ging na een paar jaar het linkerpedaal kapot.

Sinds juni 2001 werk ik met een "3 action programmable footswitch" van Kinesis (type AC004PF). Dit is een set van 3 pedalen. Ze waren met een prijs van $107.- iets duurder dan de Bilbo pedalen ($99.-), maar bevallen me ook iets beter. Het kost beduidend minder kracht om ze in te drukken, en ik vermoed dat ze langer mee zullen gaan.

Ook van voetpedalen kan je RSI (aan je benen) krijgen. Toen ik de pedalen een tijdlang zeer intensief gebruikte kreeg ik pijn aan de scheenbenen. Ik doe nu maximaal enkele honderden klikken per dag, en dat gaat goed.

Naar het begin van de pagina

---

Muis besturen met je hoofd (of ring om vinger)

Ik had dit stuk eigenlijk pas willen plaatsen als ik het apparaat grondig getest had. Ik denk echter dat dat er voorlopig niet van komt. Mogelijk zijn er wel mensen voor wie deze muisvervanger een uitkomst is, en daarom eerst maar wat algemene info, en mijn voorlopige bevindingen.

Wat is het?

De Smart-Nav (heette eerst TrackIR) is een combinatie van software en hardware waarmee je de muis kan besturen zonder je handen te gebruiken. De basisset bestaat uit

• een infrarood-detectie-apparaat dat je bv. boven op je monitor kan zetten.
  Je sluit het aan op een USB poort van je PC;
• een programma dat je moet installeren op je PC.
  Het moet actief zijn als met Smart-Nav de muis wilt bedienen;
• 40 kleine zilverkleurige stickers.
  Het detectie-apparaat volgt de bewegingen van de sticker, en de muispointer op je scherm voert dezelfde bewegingen uit.

Je mag zelf bepalen waar je de sticker wilt plakken. Een handige plek is je voorhoofd, je bril, of, als je met spraakherkenning werkt, je headset. Een nadeel van de 1e optie is dat je sneller stickers "verslijt". Na een aantal keren plakken ze niet zo goed meer, maar ze houden het in mijn ervaring vrij lang vol (60 stickers kosten 7 Euro). Als je maar af en toe even met de PC werkt moet je bepalen of jij en je omgeving het mentaal aankunnen dat je steeds met een zilveren stip op je hoofd rondloopt. Nog een alternatief is de sticker op 1 van je vingers (of handen) te plakken. Je kan dan op een hele ontspannen manier met je vinger door de lucht bewegen, zolang de detector de sticker maar ziet.

Mogelijkheden van de software

Er zijn talloze slimme features in de software ingebouwd:

• als je even niet met de muis bezig bent, wil je niet dat de muispointer bij elke hoofdbeweging over het scherm vliegt. Je kan daarom met een toets de muispointer tijdelijk blokkeren. Standaard doe je dat met F9, maar al dit soort toetsen kan je zelf veranderen.
• soms is de muispointer ver uit de buurt van waar hij moet zijn. Door het indrukken van de Center-toets stuur je de pointer in 1 keer naar het midden van het scherm. Van daar uit kan je weer verder met je hoofd.
• je kan toetsen instellen waarmee je kan klikken met de linker- en rechtermuisknop.
• met de optie 'gravity' (zwaartekracht) kan je heel gemakkelijk sturen naar kleine knoppen, aankruisvakjes e.d. Als de software merkt dat de muispointer in de buurt van zo'n schermelement komt, gaat de muispointer automatisch naar het centrum van het element, en blijft daar even staan. Je hoeft dus minder gebruik te maken van je fijne motoriek.
• je kan al je instellingen vast leggen in profielen. De ene keer wil je misschien wel 'gravity' aan, de andere keer niet (afhankelijk van het type pakket waar je mee werkt).
• je kan de snelheid waarmee de muispointer beweegt varieren, maar je kan ook kiezen uit een aantal standaardsnelheden. In het begin is langzaam aan te raden.

Je kan nog veel meer instellen, maar dit is om even een idee te geven.

Mijn ervaringen

Een van mijn belangrijkste vragen was of ik de Smart-Nav zou kunnen gebruiken in combinatie met Mousetool. Ik heb Mousetool zo ingesteld dat hij pas 2 seconden nadat ik gestopt ben met het verplaatsen van de muis, klikt. Ik wil nl. i.v.m. mijn RSI zo rustig mogelijk kunnen werken. Als je de muis met je hand verplaatst is het niet moeilijk om hem 2 seconden stil te laten liggen. Het is wat onaangenamer om je hoofd 2 seconden niet te mogen bewegen. Ik moet dus kiezen tussen 2 kwaden: of mijn hoofd steeds krampachtig stil houden, of klikken met toetsen of voetpedalen.

Hoe ik de detector ook neerzet (boven op de monitor, naast de monitor, ruim voor de monitor), er treden steeds haperingen op in de detectie. Een tijdje blijft de muispointer stil staan, terwijl ik wel met mijn hoofd beweeg. Ik gebruik de nieuwste versie van de software, dus geen idee waar het aan ligt, en of anderen hetzelfde zullen ervaren. In elk geval is het behoorlijk irritant.

Ik heb iets minder last van mijn RSI dan een half jaar geleden, maar in de huidige situatie zou ik de Smart-Nav zeker niet gebruiken.

Kan je er RSI aan je nek door krijgen?

Als je veel met de computer bezig bent, en steeds van dit apparaat gebruik maakt, sluit ik dat niet uit. Ik denk trouwens niet dat het zo'n hele grote vaart loopt. Het is veel gemakkelijker om met je hoofd fijne bewegingen te maken dan met je voeten, zoals bij de voetmuis.

Waar is het te koop?

De Smart-Nav is gewoon via een Nederlandse website te bestellen, nl. bij Right Thing. De basisset kost 149 Euro, excl. verzendkosten. Een set van 2 ringetjes (voor als je de Smart-Nav met je vinger wilt besturen) kost 3 Euro. De site van de Amerikaanse fabrikant biedt ook de nodige informatie.

Er is een nog uitgebreider pakket verkrijgbaar, de Smart-Nav AT. Je betaalt dan maar liefst 335 Euro, terwijl er voor mijn gevoel niet veel toegevoegde waarde is. Het belangrijkste is een voetpedaal. Verder krijg je een virtueel keyboard, ik vermoed een toetsenbord op het scherm.

Naar het begin van de pagina

---

Toetsenbord joystick (voor pijltjestoetsen)

De toetsenbord joystick is een klein joystickje, waarmee je de pijltjestoetsen kunt besturen. Je hoeft dan geen toetsen in te drukken, maar kan een klein hendeltje naar links, rechts, boven en beneden duwen. Aangezien je het hendeltje ook gemakkelijk kan bedienen door er met de hele (ontspannen) hand tegenaan te duwen, vergt het veel minder van de fijne motoriek dan het indrukken van een toets.

Om de joystick te bevestigen worden 2 magneetjes geplaatst in de hoeken tussen de pijltjestoetsen. In de joystick zitten vanzelfsprekend ook 2 magneetjes. Het voordeel van deze constructie is dat je de joystick afwisselend kan plaatsen en verwijderen. Het nadeel is dat je gebonden bent aan 1 toetsenbord, want de magneetjes op het toetsenbord zitten min of meer vast.

In de joystick zitten 4 staafjes die op en neer kunnen bewegen. De positie van de staafjes komt overeen met die van de pijltjestoetsen. De beweging van het hendeltje bepaalt welk staafje naar beneden gaat, en de overeenkomstige pijltjestoets indrukt. Ik heb de indruk dat het staafje weer omhoog gaat d.m.v. een veertje. Dit gaat in veel gevallen goed, maar niet altijd. Het is de enige zwakke plek van het apparaatje, waar ik verder zeer tevreden over ben.

De joystick is o.a te krijgen bij Conrad, bestellijn 0800-0996600, prijs Euro 9,05 (catalogus 2003), bestelnr. 956023-44.

Naar het begin van de pagina

---

NoHands Mouse (voetmuis)

Dit is een set van 2 pedalen, waarmee je de muis volledig kunt bedienen. Met het linkse pedaal klik je, met het rechtse bestuur de de muis.

Nog afgezien van de absurd hoge prijs (tegen de 300 dollar) zou ik dit apparaat sterk willen afraden. Op Sorehand, de bekendste mailing list over RSI, heb ik voor het merendeel negatieve ervaringen voorbij zien komen. Dat is ook niet zo verwonderlijk, want de voet is niet ontworpen voor precisiebewegingen. Het lang ingedrukt houden van het gaspedaal in de auto kan al vermoeiend zijn, maar als je in combinatie daarmee ook nog nauwkeurig naar links en rechts moet bewegen vraag je om moeilijkheden.

De voetmuis wordt gemaakt door Hunter Digital, en hier vind je meer informatie.

Naar het begin van de pagina

---

Y-muis (2 muisachtigen tegelijk gebruiken)

Zoals ik aan het begin van deze pagina al zei is het verstandig om gevarieerde invoerapparaten te gebruiken. De nieuwere computers en muisachtigen hebben een USB-aansluiting, waardoor je min of meer onbeperkt veel apparaten kunt aansluiten op de PC. Oudere muizen maken gebruiken van een seriele aansluiting. Daarvan zitten er vaak maar 2 op een PC, waarvan er regelmatig 1 in gebruik is door een modem.

Op de Y-muis kan je 2 muis-apparaten aansluiten. Hij detecteert zelf welke je op dat moment gebruikt, en geeft dat signaal door aan de PC. Er zijn verschillende soorten Y-muizen: een voor 2 seriele muizen, een met een ingang voor een tekentablet en een normale muis, een voor 2 PS/2-muizen, etc. Ze zijn niet echt goedkoop, ongeveer $60.- per stuk. Voor zover ik kan nagaan zijn ze in Nederland alleen te krijgen bij de Backshop. Die berekent overigens nog veeeel hogere prijzen: ongeveer 240 gulden per stuk.

Naar het begin van de pagina

---

Touchpad

Een touchpad is een vergrote uitvoering van het vakje dat meestal middenvoor op een notebook (draagbare computer) zit. Het oppervlak van de touchpad is zeer gevoelig, waardoor voor het bedienen ervan geen enkele kracht nodig is. Sterker nog, een weinig subtiele benadering werkt vaak averechts.

Je verplaatst de muispointer door met de vinger over het vakje te bewegen. Klikken doe je met een heel licht tikje, rechtsklikken idem, maar dan in bv. de rechterbovenhoek. Alle klikoperaties kan je trouwens ook met knoppen doen. De nieuwere modellen hebben nog veel meer functionaliteit. Door op de touchpad een kruis te 'tekenen' sluit je het actieve venster, en je schijnt zelfs een aantal nieuwe symbolen te kunnen leren.

Een van de bekendste fabrikanten van touchpads is Cirque. Huidige modellen zijn o.a. de Cruise Cat en de Smart Cat. Prijzen zullen waarschijnlijk rond de EUR 100 liggen.

Dit type muis ligt mij persoonlijk niet zo erg, behalve misschien af en toe een paar minuten voor de variatie. Ik ben al heel wat jaren in het bezit van een wat ouder model van Cirque, en ben zeer tevreden over de kwaliteit ervan (verschillende bezoekers bij mij maken er regelmatig gebruik van).

Naar het begin van de pagina

---

Monstermuis

Een van de grote nadelen van gewone muizen is dat ze vaak maar in 1 maat verkrijgbaar zijn. En dat is niet logisch, gezien dat er handen in heel veel verschillende groottes bestaan. Contour heeft daar verandering in gebracht: er zijn 5 maten voor rechtshandigen, en 3 voor linkshandigen.

Het lastige is te bepalen wat de goede maat is. Ik heb zelf toen ik bij De Gezonde Zaak in therapie was korte tijd een Contour muis te leen gehad. Hij beviel mij niet goed, maar ik vermoed dat hij te groot was.

Naar het begin van de pagina

---

Verticale muis

Een van de grote problemen met zowel typen als het bedienen van de muis is de positie van de hand (en onderarm). De natuurlijke stand is die waarin je iemand een hand geeft. Voor typen en 'muizen' moet je de hand en onderarm naar links draaien, zodat de handpalm onder ligt. Dat heet pronatie, en je moet daarvoor continu bepaalde spieren aanspannen. Een vorm van RSI die daarmee samenhangt is 'pronator teres syndroom', naar de gelijknamige spier.

De Anir muis is een soort joystick (of versnellingspook), waardoor je je hand en onderarm in een min of meer ideale stand kunt houden. Klikken doe je met de duim, m.b.v. een knop die bovenop de muis zit. Er schijnen 2 maten te bestaan. Ik heb de indruk dat er geen versie voor linkshandigen is. De prijs ligt waarschijnlijk tussen de 100 en 150 Euro.

Het concept van de muis is zeer goed doordacht, en ik denk dat een aantal mensen er baat bij kan hebben. Hij beviel mij echter niet zo goed, maar ik heb hem ook nauwelijks een serieuze kans gegeven. Ik wilde geen risico lopen op meer pijn, omdat ik van het bewegen van de normale muis ook niet veel last krijg.

Voor foto's kan je gaan naar de website van het bedrijf dat de muis maakt.

Naar het begin van de pagina

---

Bijzondere toetsenborden

In deze sectie wat informatie over toetsenborden die mij wel interessant lijken, maar waarvan ik de meeste (op 1 na) zelf nog niet heb geprobeerd.

Microsoft Natural Keyboard Pro

Deze heb ik wel (tot mijn spijt, weer ca. 70 Euro over de balk. Dit oordeel is overigens niet beinvloed door mijn aversie tegen Microsoft). Het goede (en bijzondere) aan dit (algemeen verkrijgbare) toetsenbord is dat er twee soorten krommingen in zitten. (Voor een foto van het Natural Keyboard zie de site van Microsoft.)

• Ten eerste wil je graag dat de pols zo recht mogelijk blijft. Op een normaal toetsenbord buigen veel mensen de hand naar buiten, om de vingers zo recht mogelijk op de toetsen te krijgen. Op de NaturalPro staan echter de toetsen scheef, waardoor dat niet meer nodig is. (Het alfanumerieke toetsenbordgedeelte is als het ware in tweeen gesplitst, waarbij de 2 delen ongeveer de vorm van een omgekeerde 'v' hebben.)
• Ten tweede wil je graag de de arm niet naar binnen draait tijdens het typen. De natuurlijke positie van de arm (en hand) is als je iemand een hand geeft. Op de NaturalPro is het middelste deel het hoogst, waardoor je hand iets meer de natuurlijke stand benadert.

Wat bevalt mij niet aan de NaturalPro?

• De toetsen gaan te zwaar.
• Er zit een polssteun voor die niet afneembaar is, en heel breed is. Dat druist in tegen het ergonomische principe dat je het toetsenbord zo dicht mogelijk bij je moet hebben.
• Het ding is zo groot dat hij niet past op de speciale toetsenbordlade onder mijn bureau.
• De krommingen en hoogteverschillen zijn een goed idee, maar ieder mens verschilt. Het was beter geweest om flexibele instellingen mogelijk te maken. Mij bevalt de vorm van de NaturalPro in elk geval niet (het geeft me een krampachtig gevoel in de handen), maar misschien heb ik het niet lang genoeg een kans gegeven.

Goldtouch

Dit toetsenbord voert de principes van de NaturalPro verder door. Zowel de hellingshoek, als de splitsing tussen de 2 delen, zijn traploos te verstellen, tot een hoek van 30 graden. Gek genoeg kan ik de site van Goldtouch zelf niet meer vinden, maar er zijn op genoeg plekken (bv. http://www.keytools.com/goldtouch/keyboard.htm) plaatjes van hun keyboards te zien.

Ik heb zelf geen ervaring met dit toetsenbord, maar hoor er af en toe positieve verhalen over. Het is bepaald niet goedkoop. Op een prijslijst van april 2002 staat het toetsenbord voor ruim 230 Euro. Het numerieke gedeelte kan je daar nog apart bijkopen voor ruim 110 Euro. In Nederland kan je het o.a. krijgen bij de Backshop. Je kan het dus helemaal aan je eigen wensen aanpassen.

Het positieve aan een apart numeriek deel, is dat je het links kan leggen. Op die manier hoef je, als je muis rechts ligt, minder ver te reiken. En omgekeerd kan natuurlijk ook (muis links, numeriek deel rechts).

TouchStream LP van FingerWorks

Ook dit toetsenbord is gesplitst in 2 (ik geloof niet variabel verstelbare) delen, en kan in het midden verhoogd worden (maximaal 10 graden). Het speciale zit 'm hier echter in iets heel anders. Dit toetsenbord heeft geen echte toetsen (alleen symbolen getekend op een vlakke ondergrond) en vereist geen enkele kracht (zero force). Het principe is enigszins vergelijkbaar met dat van een touchpad. Een lichte aanraking volstaat om de toets te activeren.

Het oppervlakte van het toetsenbord dient tegelijkertijd als muis. De muisacties worden aangegeven met gebaren, en op die manier kan je ook allerlei andere veel voorkomende activiteiten uitvoeren. Om te klikken raak je met je 3 middelste vingers tegelijk het keyboard aan. Om een file te openen plaats je je 1e 4 vingers (dus niet de pink) op de oppervlakte, en roteer je de vingers naar links. Uitvoerige beschrijvingen vind je op de www.fingerworks.com/ST_product.html.

Ik zou de TouchStream graag willen proberen, maar de prijs (meer dan 300 dollar) is mij te hoog om een gok te wagen. Verder heb ik twijfels over de wenselijkheid van zero force voor RSI patienten. Vroeger leek het me ideaal, maar tegenwoordig denk ik dat je alleen maar extra spieren gaat aanspannen als je je steeds moet inhouden. En al die gebaren zijn leuk (ook de film Minority Report van Steven Spielberg gezien, met o.a. Tom Cruise in 1 van de hoofdrollen?!), maar zouden ook kunnen zorgen voor extra spanning. Ik kan tenminste niet met de 1e 4 vingers de tafel aanraken, en dan ontspannen de pink omhoog houden.

In de Consumentengids van feb. 2003 wordt de iGesturePad besproken, zeg maar het equivalent op muisgebied van de TouchStream. Men is niet enthousiast, o.a. vanwege het moeizame aanleren van de vele gebaren (en alle "computerrampen" die dat in de tussentijd veroorzaakt). Een schrijfster van Time Magazine is op 21 juli 2003 wel vrij lovend. Kortom: intrigerend, maar waarschijnlijk niet voor elke RSI patient een voordeel boven een normaal toetsenbord.

Naar het begin van de pagina

---